Hemorrhagische cystitis

Auteur: Marie Jose Kersten revisie Sanne Tonino

Toepassingsgebied:
Deze richtlijn is bedoeld voor artsen en verpleegkundigen die verantwoordelijk zijn voor patiënten die chemotherapie krijgen of hebben gekregen die hemorrhagische cystitis kan veroorzaken.

Doel:
Voorkomen c.q. onderkennen van hemorrhagische cystitis bij een patiënt die hoge dosis chemotherapie heeft gehad (b.v. hoge dosis cyclofosfamide of ifosfamide)

Epidemiologie:
Hemorrhagische cystitis kan optreden na hoge dosis cyclofosfamide en ifosfamide en wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van de toxische metaboliet acroleine in de blaas. Met de huidige protocollen met hyperhydratie en profylaxe met uromitexan (mercapto-ethaansulfonzuur) wordt deze complicatie bijna niet meer gezien. 

Preventie:
Preventie van hemorrhagische cystitis is essentiëel. Hiertoe dienen de volgende maatregelen genomen te worden bij alle patiënten die hoge dosis cyclofosfamide of ifosfamide krijgen:

• Hyperhydratie (tenminste 3 liter per 24 uur), zodat een ruime diurese wordt verkregen (tenminste 100 ml/uur)
• profylaxe met Uromitexan (mercapto-ethaan- sulfonzuur) intraveneus (zie voor doseringen de betreffende studie- en/of moederprotocollen; een vuistregel is dat de totale dosering uromitexan in grammen (per dag) ongeveer gelijk dient te zijn aan de totale dosering cyclofosfamide of ifosfamide). Uromitexan inactiveert acroleine in de urine.
• De order voor zowel hyperhydratie als Uromitexan zijn opgenomen in de Beacon protocollen, maar het verdient de aanbeveling altijd te controleren of de orders ook bij de verpleegkundige zijn aangekomen

Symptomen:

• Pijnlijke mictie
• Bloederige urine
• Koliekpijnen
• Urineretentie als stolsels obstructie geven

Onderzoek:

• Urine sediment en kweek: cito gram, banale kweek, virale kweken (HSV, CMV). Na allogene SCT: PCR adenovirus, BK virus (urine en perifeer bloed).
• Op indicatie naar andere verwekkers zoeken
• Volledige bloedbeeld en stollingsstatus (APTT, PTT, fibrinogeen)
• Nierfunctie en electrolyten
• Echo nieren, blaas
• ICC uroloog voor eventuele cystoscopie en inbrengen spoelcatheter (van groot belang als er stolsels zijn).

Beleid:

• Sluit infecties en ernstige stollingsstoornissen (eventueel tumorinfiltratie in de blaas) uit (zie boven)
• Bij niet-ernstige hemorrhagische cystitis: hyperhydratie waarbij gestreefd moet worden naar een urineproduktie van 100 ml/uur
• Houd trombocytengetal > 30 x 10*9/l
• Het gebruik van Cyclokapron is geontraindiceerd, omdat dit stolselvorming in de blaas kan geven
• Bij ernstige hemorrhagische cystitis: inbrengen van spoelcatheter door de uroloog, blaasspoelen, en overleg met uroloog over andere behandelopties.

Verantwoordelijkheden:
De verpleegkundige en zaalarts (en diens supervisor) van de patiënt zijn verantwoordelijk voor de preventie van hemorrhagische cystitis en voor de eventuele signalering van klachten. De zaalarts en supervisor zijn verantwoordelijk voor het medisch beleid ten aanzien van de patiënt als deze is opgenomen. De verpleegkundigen zijn verantwoordelijk voor de monitoring van de patiënt en het uitvoeren van de opdrachten.

Literatuur
Geen

Bijbehorende documenten
Geen

Bijlagen
Geen

JHM_HCS_090 versie  3
Geldig 14-11-2017